Trong một xã hội hiện đại, nơi pháp luật ngày càng chặt chẽ và hệ thống công nghệ quản lý thuế ngày càng tinh vi, trốn thuế không còn là chuyện “may mắn thoát được” mà là trò chơi với lửa – có thể dẫn đến những hậu quả pháp lý nghiêm trọng.
Nhiều cá nhân, hộ kinh doanh nhỏ và thậm chí doanh nghiệp lớn tại Việt Nam vẫn đang hiểu sai hoặc chủ quan với nghĩa vụ thuế của mình. Có người nghĩ chỉ là “chưa khai”, “chậm nộp”, hoặc “do kế toán sơ sót”. Nhưng thực tế, trong con mắt của cơ quan chức năng, những hành vi đó có thể cấu thành vi phạm hành chính, hoặc tệ hơn – tội danh hình sự về trốn thuế.
Phần 1: Tổng Quan Về Thuế Và Trách Nhiệm Nộp Thuế
1.1. Thuế là gì? Các loại thuế phổ biến tại Việt Nam
Thuế là một khoản nghĩa vụ tài chính bắt buộc mà cá nhân và tổ chức phải nộp cho Nhà nước theo luật định. Không giống như các khoản thanh toán thương mại (có mua – có bán), thuế được nộp không đòi hỏi một dịch vụ trực tiếp trở lại từ Nhà nước, mà nó phục vụ cho chi tiêu công cộng, phát triển xã hội, giáo dục, y tế, quốc phòng…
Ở Việt Nam, hệ thống thuế ngày càng được hoàn thiện, chia thành hai nhóm chính:
✅ Thuế trực thu – đánh vào thu nhập hoặc tài sản của người nộp:
Thuế thu nhập cá nhân (TNCN)
Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN)
Thuế tài sản (hiện áp dụng một phần qua lệ phí trước bạ, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp,…)
✅ Thuế gián thu – đánh vào hành vi tiêu dùng hoặc sản xuất:
Thuế giá trị gia tăng (VAT)
Thuế tiêu thụ đặc biệt
Thuế xuất nhập khẩu
Ngoài ra còn có các loại thuế khác như:
Thuế tài nguyên
Thuế bảo vệ môi trường
Thuế sử dụng đất nông nghiệp (hiện được miễn với hầu hết cá nhân)
📌 Tóm lại: Hầu hết hoạt động tạo ra giá trị, thu nhập, tiêu dùng – đều phải chịu ít nhất một hình thức thuế.
1.2. Ai phải nộp thuế? Nghĩa vụ công dân và pháp nhân
Theo quy định pháp luật Việt Nam, mọi cá nhân, tổ chức phát sinh thu nhập hoặc tài sản, hoặc thực hiện hoạt động kinh doanh hợp pháp đều phải nộp thuế.
Cụ thể:
👤 Đối với cá nhân:
Người lao động có thu nhập từ tiền lương, tiền công (nộp thuế TNCN)
Người có thu nhập từ đầu tư vốn, chuyển nhượng bất động sản, bản quyền, trúng thưởng,…
Hộ kinh doanh cá thể, cá nhân bán hàng online, YouTuber, streamer,…
🏢 Đối với tổ chức/doanh nghiệp:
Doanh nghiệp tư nhân, công ty TNHH, cổ phần, hợp danh…
Các tổ chức có hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ,… trong hoặc ngoài lãnh thổ Việt Nam.
📌 Nghĩa vụ nộp thuế không phụ thuộc vào hình thức pháp lý mà phụ thuộc vào việc có phát sinh nghĩa vụ tài chính với nhà nước.
Nhiều cá nhân hiện nay vô tình vi phạm thuế vì không biết mình thuộc diện phải kê khai, nộp – đặc biệt là các ngành nghề mới như kiếm tiền từ YouTube, TikTok, giao dịch tiền ảo, freelancer làm việc với đối tác nước ngoài…
1.3. Vì sao thuế quan trọng với đất nước?
Có thể hiểu đơn giản: Thuế là nguồn thu chủ lực để duy trì vận hành cả một quốc gia.
🌐 Mỗi đồng thuế mà người dân đóng góp sẽ được dùng cho:
Chi trả lương cho công chức, giáo viên, y bác sĩ
Xây dựng trường học, bệnh viện, cầu đường, hạ tầng kỹ thuật
Quốc phòng – an ninh – bảo vệ chủ quyền lãnh thổ
Hỗ trợ an sinh xã hội, cứu trợ thiên tai, dịch bệnh,…
Ví dụ: Khi bạn lái xe trên đường cao tốc, đưa con đến trường công lập, hoặc tiêm vắc-xin miễn phí – đó là giá trị bạn được hưởng từ tiền thuế đã nộp.
Nếu mọi người đều nộp thuế đầy đủ, Nhà nước có nguồn lực ổn định để phát triển. Nhưng nếu nhiều người trốn thuế, gánh nặng sẽ đổ lên vai những người trung thực, và hệ thống tài chính công sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Phần 2: Trốn Thuế Là Gì? Phân Biệt Trốn, Lậu, Gian Lận Thuế
2.1. Khái niệm “trốn thuế” theo pháp luật Việt Nam
Theo Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi bổ sung 2017), “trốn thuế” là hành vi gian dối để không nộp thuế, nộp không đầy đủ, hoặc nộp không đúng thời hạn theo quy định của pháp luật.
Một số hành vi được liệt kê cụ thể là:
Không nộp hồ sơ khai thuế
Khai không đúng thực tế để giảm nghĩa vụ thuế
Không ghi chép sổ sách kế toán, không lập hóa đơn khi bán hàng
Sử dụng hóa đơn, chứng từ không hợp pháp
Lập hồ sơ hoàn thuế gian dối
Che giấu doanh thu, lợi nhuận hoặc thu nhập chịu thuế
📌 Trốn thuế là cố ý, có tính toán, và mục đích là để không phải nộp hoặc nộp ít hơn số thuế thực tế phải nộp.
2.2. So sánh trốn thuế – gian lận – lậu thuế – chậm nộp
🟧 1. Trốn thuế (Tax Evasion):
Là hành vi có chủ đích che giấu, làm giả, gian dối để tránh nghĩa vụ thuế.
Có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu hình sự nếu vượt mức quy định.
Ví dụ: không kê khai doanh thu từ bán hàng online để tránh thuế.
🟨 2. Lậu thuế (Tax Smuggling):
Thường xảy ra trong hoạt động xuất nhập khẩu, là hành vi đưa hàng hóa qua biên giới trái phép để tránh thuế.
Tương tự buôn lậu nhưng có mục tiêu chính là trốn thuế nhập khẩu/xuất khẩu.
Ví dụ: nhập khẩu hàng điện tử không khai báo hải quan.
🟥 3. Gian lận thuế (Tax Fraud):
Là một hình thức trốn thuế có tổ chức, quy mô lớn, thường dùng thủ đoạn tinh vi, khó phát hiện.
Mang tính lừa đảo, giả mạo, đồng phạm hoặc lợi dụng chính sách hoàn thuế, ưu đãi thuế.
Ví dụ: doanh nghiệp lập công ty “ma”, mua bán hóa đơn để hợp thức hóa chi phí, chiếm đoạt thuế GTGT.
🟦 4. Chậm nộp thuế:
Là hành vi không đúng hạn so với thời điểm phải nộp thuế.
Không mang tính gian dối, có thể do quên, thiếu vốn, hoặc yếu tố khách quan.
Sẽ bị phạt lãi suất chậm nộp theo quy định, nhưng không cấu thành tội hình sự nếu không có dấu hiệu trốn thuế.
| Hành vi | Mục đích | Mức độ vi phạm | Có bị xử lý hình sự? |
|---|---|---|---|
| Trốn thuế | Không nộp hoặc nộp ít | Gian dối, cố ý | Có, tùy theo số tiền trốn |
| Lậu thuế | Tránh thuế qua biên giới | Buôn lậu, không khai báo | Có, theo Luật hải quan |
| Gian lận thuế | Lừa đảo, chiếm đoạt | Tinh vi, có tổ chức | Có, bị xem xét truy cứu |
| Chậm nộp | Trễ hạn nộp | Hành chính, không gian dối | Không (trừ khi cố tình kéo dài) |
2.3. Ví dụ điển hình từ thực tiễn
📌 Trường hợp 1: Người nổi tiếng bán hàng livestream không kê khai thuế
Một số nghệ sĩ, hot TikToker từng bị phát hiện có doanh thu hàng tỷ đồng/tháng, nhưng không kê khai thuế thu nhập cá nhân, không đăng ký kinh doanh.
Khi bị cơ quan thuế truy thu, có người đã phải nộp bổ sung hàng trăm triệu đồng.
📌 Trường hợp 2: Công ty mua bán hóa đơn VAT khống
Một số công ty lập “công ty ma” chỉ để xuất hóa đơn VAT khống, giúp doanh nghiệp khác hạch toán chi phí đầu vào giả, qua đó giảm số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp.
Vụ việc có thể bị truy tố hình sự, xử lý cả người lập hóa đơn và người sử dụng hóa đơn bất hợp pháp.
📌 Trường hợp 3: Cửa hàng kinh doanh online không kê khai
Nhiều hộ kinh doanh online qua Shopee, Facebook có doanh thu cao, không đăng ký thuế, không nộp thuế TNCN/TNDN.
Cơ quan thuế hiện đang phối hợp với sàn thương mại điện tử để đối chiếu doanh thu, truy thu và xử phạt.
Phần 3: Các Hành Vi Trốn Thuế Phổ Biến Nhất Hiện Nay
3.1. Không kê khai thu nhập
Đây là hành vi phổ biến nhất ở cả cá nhân và hộ kinh doanh nhỏ, nhất là trong thời đại số.
Hình thức điển hình:
Người làm freelancer, KOLs, streamer, người bán hàng online, viết content thuê, chạy ads thuê… không kê khai thu nhập dù có doanh thu hàng chục đến hàng trăm triệu đồng/tháng.
Một số người nhận tiền từ nước ngoài (PayPal, Western Union…) cũng không khai báo.
📌 Hệ quả:
Vi phạm nghĩa vụ nộp thuế thu nhập cá nhân (TNCN), bị truy thu thuế và phạt đến 3 lần số tiền trốn nếu bị phát hiện.
Gây mất công bằng cho những người chấp hành nghiêm túc.
Ví dụ thực tế:
Năm 2023, một YouTuber Việt bị truy thu hơn 1,4 tỷ đồng tiền thuế vì không kê khai thu nhập quảng cáo từ Google suốt 2 năm.
3.2. Kê khai sai, làm giả hóa đơn
Đối tượng chủ yếu: Doanh nghiệp nhỏ, hộ kinh doanh cá thể.
Thủ đoạn thường thấy:
Khai thấp doanh thu, cao chi phí để giảm số thuế phải nộp.
Lập hóa đơn khống, mua bán hóa đơn VAT để tăng đầu vào – giảm thuế GTGT đầu ra.
Sử dụng hóa đơn không hợp pháp, hóa đơn “ma” từ các công ty không hoạt động thực tế.
📌 Hành vi này là hình thức gian lận có tổ chức, có thể bị xử lý hình sự theo Điều 203 Bộ luật Hình sự.
3.3. Không xuất hóa đơn, né hóa đơn điện tử
Từ năm 2022, hóa đơn điện tử đã được áp dụng toàn quốc, nhưng nhiều cá nhân và tổ chức vẫn cố tình né tránh.
Các hành vi phổ biến:
Chỉ bán hàng, không xuất hóa đơn, hoặc “chỉ xuất nếu khách yêu cầu”.
Với các đơn hàng online, nhiều bên không ghi đầy đủ thông tin hoặc ghi “quà tặng”, “mẫu thử” để tránh kê khai.
Động cơ: Tránh bị ghi nhận doanh thu thực tế → không nộp hoặc nộp ít thuế.
Hậu quả:
Bị truy thu, phạt nặng khi cơ quan thuế kiểm tra đối chiếu dữ liệu từ ngân hàng, giao vận, sàn TMĐT.
3.4. Ẩn doanh thu – Tạo chi phí ảo
Một chiêu trò tinh vi hơn, phổ biến trong doanh nghiệp vừa và nhỏ:
Chiêu ẩn doanh thu:
Tách doanh thu thành 2 hệ thống sổ sách: một để khai thuế, một để đối nội.
Không ghi nhận một phần giao dịch (đặc biệt với thanh toán tiền mặt).
Chiêu tạo chi phí ảo:
Kê khai các khoản chi phí không có thật như tiền thuê văn phòng, điện nước, chi phí marketing, lương nhân viên… để làm giảm lợi nhuận chịu thuế.
🛑 Rất khó phát hiện nếu không có thanh tra chuyên sâu, nhưng khi bị lộ sẽ chịu truy thu lớn và nguy cơ hình sự.
3.5. Kinh doanh online không đăng ký thuế
Đây là một vấn đề đang “nóng” trong bối cảnh TMĐT bùng nổ.
Hành vi thường thấy:
Mở shop bán hàng trên Facebook, Shopee, TikTok, Zalo… nhưng không đăng ký kinh doanh.
Không kê khai thuế TNCN, thuế GTGT, không xuất hóa đơn.
Lý do nhiều người tránh đăng ký:
Lo sợ bị quản lý, phải đóng thuế cao.
Cho rằng “bán nhỏ lẻ, không đáng kể”.
📌 Thực tế pháp luật không miễn trừ cho lý do quy mô nhỏ. Nếu doanh thu >100 triệu đồng/năm, bắt buộc phải khai và nộp thuế.
3.6. Chuyển giá giữa công ty mẹ – con
Thủ đoạn phổ biến ở các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) hoặc công ty đa quốc gia.
Cách thức:
Công ty mẹ ở nước ngoài bán nguyên vật liệu, dịch vụ cho công ty con tại Việt Nam với giá “đội lên”, hoặc ngược lại, mua sản phẩm với giá thấp để dồn lợi nhuận về nơi có thuế thấp.
Như vậy, lợi nhuận tại Việt Nam bị làm giảm → số thuế phải nộp cũng giảm.
📌 Đây là hành vi gian lận thuế phức tạp, gây thất thoát ngân sách lớn, cần cơ chế kiểm soát chặt từ Tổng cục Thuế.
🔍 Bảng mức độ vi phạm
| STT | Hành Vi Vi Phạm | Mức độ phổ biến | Đối tượng chủ yếu | Mức xử phạt |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Không kê khai thu nhập | Rất phổ biến | Cá nhân, freelancer | Hành chính – Hình sự |
| 2 | Kê khai sai, hóa đơn giả | Phổ biến | Doanh nghiệp, hộ kinh doanh | Hình sự nếu nghiêm trọng |
| 3 | Không xuất hóa đơn | Rất phổ biến | Shop online, nhà hàng | Phạt tiền – Truy thu |
| 4 | Giấu doanh thu, tạo chi phí ảo | Tinh vi | Doanh nghiệp SME | Truy thu – Hình sự |
| 5 | Bán online không đăng ký thuế | Cực kỳ phổ biến | Hộ cá thể, bán hàng online | Hành chính – Truy thu |
| 6 | Chuyển giá giữa công ty mẹ – con | Khó phát hiện | Doanh nghiệp FDI | Điều tra đặc biệt |
Phần 4: Mức Phạt Khi Trốn Thuế (Cập Nhật Mới Nhất)
4.1. Mức phạt hành chính theo Nghị định 125/2020/NĐ-CP
Nghị định số 125/2020/NĐ-CP của Chính phủ (có hiệu lực từ 5/12/2020) quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế và hóa đơn. Dưới đây là các mức phạt chính liên quan đến hành vi trốn thuế:
📌 Một số lỗi và mức phạt hành chính phổ biến:
| Hành vi vi phạm | Mức phạt tiền |
|---|---|
| Chậm nộp hồ sơ khai thuế (từ 1-30 ngày) | 2 – 5 triệu đồng |
| Không nộp hồ sơ khai thuế | 8 – 15 triệu đồng |
| Khai sai dẫn đến thiếu số tiền thuế phải nộp hoặc tăng số thuế được hoàn | 20% số tiền thuế thiếu hoặc hoàn sai |
| Trốn thuế hoặc gian lận thuế | 1 đến 3 lần số thuế trốn |
📌 Lưu ý: Nếu người vi phạm chủ động khai báo, nộp lại số thuế trốn, có thể được giảm nhẹ mức phạt.
👉 Ví dụ thực tế:
Một hộ kinh doanh kê khai thiếu 200 triệu đồng doanh thu, tương ứng với thuế TNCN & GTGT bị trốn là 10 triệu đồng → có thể bị phạt thêm 20 triệu đồng (gấp 2 lần số thuế trốn).
4.2. Các tình huống bị truy cứu trách nhiệm hình sự
Khi hành vi trốn thuế đủ yếu tố cấu thành tội phạm, người vi phạm sẽ bị xử lý hình sự theo Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi bổ sung 2017).
✅ Điều kiện truy cứu hình sự:
Số tiền trốn thuế từ 100 triệu đồng trở lên, hoặc dưới 100 triệu nhưng đã bị xử phạt hành chính hoặc kết án trước đó mà còn vi phạm.
⚖️ Các hình thức xử phạt hình sự:
Phạt tiền: từ 100 triệu đến 4,5 tỷ đồng (tùy theo cá nhân hay tổ chức)
Cải tạo không giam giữ: đến 3 năm
Tù giam: từ 6 tháng đến 7 năm (tùy mức độ vi phạm và hậu quả)
📌 Người đại diện pháp luật của doanh nghiệp có thể bị truy tố hình sự nếu để xảy ra hành vi trốn thuế mang tính hệ thống hoặc nghiêm trọng.
4.3. Mức phạt cụ thể theo số tiền trốn thuế
Căn cứ vào tổng số tiền thuế trốn, mức phạt hành chính hoặc hình sự sẽ khác nhau. Bảng dưới đây tóm tắt các ngưỡng mức phạt:
| Số tiền trốn thuế | Xử phạt hành chính | Xử lý hình sự (cá nhân) | Xử lý hình sự (pháp nhân) |
|---|---|---|---|
| < 100 triệu | Phạt 1 – 3 lần số thuế | Không truy tố nếu lần đầu | Không |
| 100 – < 300 triệu | Có thể truy tố, cải tạo không giam giữ đến 2 năm | Phạt tiền 500 triệu – 1,5 tỷ | |
| 300 – < 1 tỷ | Có thể bị tù 1 – 3 năm | Phạt tiền 1,5 – 3 tỷ | |
| ≥ 1 tỷ | Có thể bị tù đến 7 năm | Phạt tiền đến 4,5 tỷ + đình chỉ hoạt động |
4.4. Thời hiệu xử phạt vi phạm về thuế
Thời hiệu là thời gian trong đó cơ quan chức năng có quyền xử lý vi phạm. Theo quy định hiện hành:
✅ Thời hiệu xử phạt hành chính:
2 năm kể từ ngày hành vi vi phạm được thực hiện.
📌 Tuy nhiên, nếu người vi phạm cố tình che giấu, thời hiệu bắt đầu tính từ thời điểm phát hiện hành vi.
✅ Thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự:
5 năm nếu tội nhẹ (phạt đến 3 năm tù)
10 năm nếu tội nặng hơn (tù từ 3 – 7 năm)
📌 Lưu ý quan trọng:
Trong nhiều trường hợp, trốn thuế bị phạt gấp 2 – 3 lần số tiền thuế, chưa kể tiền chậm nộp (0,03%/ngày) và có thể bị đưa vào danh sách “rủi ro cao” về thuế, ảnh hưởng lâu dài đến uy tín cá nhân hoặc doanh nghiệp.
Phần 5: Truy Cứu Hình Sự Trong Trường Hợp Nghiêm Trọng
5.1. Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017)
Tội trốn thuế được quy định cụ thể tại Điều 200, Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017. Đây là căn cứ pháp lý quan trọng nhất để khởi tố, điều tra và xét xử các hành vi trốn thuế có dấu hiệu phạm tội.
🔍 Nội dung chính của Điều 200:
Người nào trốn thuế với số tiền từ 100 triệu đồng trở lên, hoặc dưới 100 triệu nhưng đã bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị kết án vì hành vi này, nếu còn tái phạm, thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Các hình thức trốn thuế được liệt kê cụ thể gồm:
Không nộp hồ sơ khai thuế;
Không nộp thuế đúng thời hạn;
Kê khai không đúng sự thật;
Sử dụng hóa đơn, chứng từ không hợp pháp;
Không ghi chép doanh thu, lập 2 hệ thống sổ sách kế toán;
Các thủ đoạn khác nhằm giảm số thuế phải nộp hoặc tăng số thuế được hoàn.
5.2. Mức án tù: Từ cải tạo không giam giữ đến 7 năm tù
Tùy vào số tiền trốn thuế, hành vi vi phạm, và tính chất tái phạm, pháp luật quy định 3 cấp độ hình phạt chính cho cá nhân:
| Mức độ vi phạm | Khung hình phạt (Cá nhân) |
|---|---|
| Trốn thuế từ 100 – dưới 300 triệu đồng | Cải tạo không giam giữ đến 1 năm hoặc phạt tù đến 1 năm |
| Trốn từ 300 triệu – dưới 1 tỷ đồng hoặc tái phạm nguy hiểm | Tù 1 – 3 năm |
| Trốn từ 1 tỷ đồng trở lên | Tù 2 – 7 năm |
🔹 Pháp nhân thương mại vi phạm có thể bị:
Phạt tiền từ 500 triệu đến 4,5 tỷ đồng,
Cấm kinh doanh vĩnh viễn hoặc có thời hạn, đình chỉ hoạt động, hoặc
Buộc hoàn trả lại toàn bộ số tiền trốn thuế + tiền phạt bổ sung.
💡 Ví dụ thực tế:
Một doanh nghiệp lập sổ kép để ẩn doanh thu, dẫn đến trốn thuế TNDN khoảng 1,8 tỷ đồng trong 3 năm. Cơ quan điều tra xác định có yếu tố cố ý, hành vi kéo dài, có tổ chức → Giám đốc có thể bị truy tố theo khung từ 2 đến 7 năm tù giam.
5.3. Các vụ án hình sự điển hình đã xảy ra
Trong những năm gần đây, nhiều vụ trốn thuế nghiêm trọng đã bị đưa ra ánh sáng, điển hình:
📌 Vụ 1: Chủ doanh nghiệp tư nhân trốn thuế 9,5 tỷ đồng tại TP.HCM (2022)
Doanh nghiệp không kê khai đầy đủ doanh thu từ xuất khẩu hàng may mặc.
Sử dụng hệ thống hóa đơn đầu vào giả để tăng chi phí.
Tòa án tuyên án 3 năm tù giam, truy thu toàn bộ tiền thuế + phạt hành chính bổ sung 19 tỷ đồng.
📌 Vụ 2: Vlogger nổi tiếng bị truy thu thuế và xử lý hình sự (2023)
Cá nhân thu nhập hơn 15 tỷ đồng từ YouTube nhưng không kê khai, không nộp thuế.
Bị truy thu 1,5 tỷ + lãi phạt + có dấu hiệu vi phạm hình sự.
Công an vào cuộc điều tra, có thể khởi tố nếu xác định hành vi cố ý, kéo dài.
📌 Vụ 3: Công ty công nghệ chuyển giá – trốn hơn 30 tỷ đồng tiền thuế (2021)
Thực hiện chuyển giá qua các công ty con ở nước ngoài.
Tòa tuyên án: giám đốc bị phạt 5 năm tù giam; doanh nghiệp bị phạt tiền 40 tỷ, cấm đấu thầu 3 năm.
5.4. Khi nào bị phong tỏa tài khoản, tịch thu tài sản?
Việc áp dụng các biện pháp cưỡng chế như phong tỏa tài khoản ngân hàng, kê biên tài sản, cưỡng chế thi hành án được thực hiện trong các trường hợp:
✅ Trường hợp 1: Đã có quyết định xử lý vi phạm hành chính nhưng không tự nguyện thi hành.
Cơ quan thuế có quyền phong tỏa tài khoản ngân hàng, ngăn chặn giao dịch tài chính.
Có thể kê biên tài sản, trừ lương, phong tỏa bất động sản để đảm bảo thi hành nghĩa vụ thuế.
✅ Trường hợp 2: Đã bị khởi tố hình sự hoặc đang trong quá trình điều tra.
Cơ quan điều tra có quyền phong tỏa tài khoản, kê biên tài sản có liên quan, để ngăn chặn việc tẩu tán tài sản.
Trong một số vụ nghiêm trọng, tài sản có thể bị tịch thu sung công nếu được xác định có liên quan trực tiếp đến hành vi phạm tội.
📌 Căn cứ pháp lý:
Luật Quản lý thuế 2019
Nghị định 126/2020/NĐ-CP
Bộ luật Tố tụng hình sự 2015
Phần 6: Vì Sao Người Dân – Doanh Nghiệp Vẫn Trốn Thuế?
Mặc dù pháp luật Việt Nam đã có những quy định chặt chẽ và mức phạt nghiêm khắc, tình trạng trốn thuế vẫn xảy ra phổ biến. Vậy vì sao? Đằng sau mỗi hành vi trốn thuế là một hệ thống lý do đan xen giữa tâm lý, nhận thức, môi trường chính sách và hạ tầng hỗ trợ.
6.1. Tâm lý “lách luật”, “không bị phát hiện”
Trong thực tế, không ít cá nhân và doanh nghiệp vẫn giữ tâm lý “lách được thì lách”, “không ai phát hiện đâu”.
Tâm lý “có người trốn được, mình cũng sẽ trốn được” dần trở nên phổ biến, đặc biệt trong các lĩnh vực như kinh doanh dịch vụ, thương mại điện tử, vận chuyển không chính thức (shipper), sản xuất nhỏ.
Một số người cho rằng: cơ quan thuế không thể kiểm tra hết, dẫn đến hành vi ẩn doanh thu, không kê khai đầy đủ.
📌 Ví dụ thực tế: Một cửa hàng bán hàng online nhận chuyển khoản vào tài khoản cá nhân, không xuất hóa đơn, không đăng ký hộ kinh doanh – vì cho rằng “bán nhỏ, không ai kiểm tra”.
6.2. Chưa hiểu rõ nghĩa vụ thuế
Rất nhiều cá nhân, hộ kinh doanh, thậm chí doanh nghiệp nhỏ không thực sự hiểu rõ mình phải nộp những loại thuế nào, hoặc cách tính và kê khai ra sao.
Với các freelancer, người làm nghề tự do, YouTuber, Tiktoker, Influencer, rất nhiều người không biết mình phải nộp thuế TNCN cho các khoản thu nhập từ quảng cáo, hợp đồng truyền thông.
Người dân thường lẫn lộn giữa “bị thu thuế” và “bị thu nhiều phí”, dẫn đến sự mơ hồ, không minh bạch trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế.
📌 Một khảo sát năm 2022 cho thấy: hơn 68% người được hỏi không hiểu rõ về thuế GTGT, và 45% không biết sự khác biệt giữa thuế TNCN và thuế TNDN.
6.3. Thiếu minh bạch – nỗi sợ bị “đánh thuế hai lần”
Nhiều người trốn thuế vì thiếu niềm tin vào sự minh bạch trong hệ thống thuế:
Lo ngại bị kiểm tra, bị “hỏi lại”, bị truy thu thuế từ các khoản thu nhập đã đóng thuế ở nơi khác – hay còn gọi là nỗi sợ “bị đánh thuế hai lần”.
Doanh nghiệp lo ngại chi phí hợp pháp lại bị loại trừ, gây thiệt hại, nên chọn cách “né thuế”.
🔍 Ngoài ra, tâm lý “tiền thuế sẽ bị sử dụng lãng phí, thất thoát” cũng khiến nhiều người ngại đóng thuế, cho rằng đóng thuế là vô ích.
6.4. Chưa có hệ thống hỗ trợ người nộp thuế hiệu quả
Việc nộp thuế, kê khai thuế, hiểu các quy trình pháp lý… với người dân bình thường không hề dễ dàng.
Giao diện hệ thống thuế điện tử còn phức tạp, nhiều bước, dễ sai sót.
Các thủ tục liên quan đến đăng ký mã số thuế, kê khai doanh thu, khấu trừ… thiếu hướng dẫn trực quan, dễ hiểu.
Người dân khó tiếp cận tư vấn miễn phí từ cơ quan thuế hoặc các chuyên gia độc lập.
📌 Đặc biệt ở các khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa, người dân ít tiếp cận thông tin pháp lý về thuế, dễ dẫn đến vi phạm không cố ý.
Phần 7: Giải Pháp Ngăn Ngừa – Tự Bảo Vệ Trước Vi Phạm Thuế
7.1. Doanh nghiệp cần làm gì để minh bạch sổ sách?
✅ Đối với doanh nghiệp, việc đảm bảo sổ sách kế toán đầy đủ, trung thực và minh bạch là nền tảng quan trọng để không rơi vào tình trạng bị nghi ngờ trốn thuế hoặc gian lận thuế.
Các việc cần làm:
Xuất hóa đơn đầy đủ cho mọi giao dịch, kể cả các khoản giảm giá, khuyến mãi.
Ghi nhận chi phí đúng mục đích, có chứng từ hợp lệ (hóa đơn đỏ, hợp đồng, phiếu chi…).
Hạch toán doanh thu – chi phí đúng kỳ kế toán, tránh đẩy doanh thu sang kỳ sau hoặc “dồn chi phí” không hợp lệ.
Tổ chức kiểm toán nội bộ định kỳ, hoặc thuê kiểm toán độc lập nếu cần.
Có bộ phận kiểm tra thuế nội bộ, rà soát các khoản mục nhạy cảm (tiền mặt, chi phí tiếp khách, công tác phí…).
📌 Lưu ý: Việc ghi nhận thiếu trung thực có thể không bị phát hiện ngay, nhưng dễ bị cơ quan thuế truy xuất ngược nhiều năm, dẫn đến truy thu và phạt rất nặng.
7.2. Cá nhân kinh doanh online nên khai thuế ra sao?
Trong những năm gần đây, cá nhân bán hàng online, livestream bán hàng, hoặc làm dịch vụ tự do (freelancer) ngày càng nhiều – và đã thuộc diện phải nộp thuế.
📌 Ai phải nộp thuế?
Người có thu nhập từ bán hàng online >100 triệu đồng/năm.
Người làm YouTube, Tiktok, viết content, thiết kế tự do, làm marketing, chạy ads… với thu nhập ổn định hoặc định kỳ.
📌 Cần làm gì?
Đăng ký mã số thuế cá nhân, hoặc đăng ký hộ kinh doanh cá thể.
Tự kê khai và nộp thuế TNCN và thuế GTGT theo quý.
Giữ hóa đơn đầu vào – đầu ra (nếu có), để chứng minh thu nhập hợp lệ.
▶ Ví dụ: Nếu bạn là TikToker có hợp đồng với thương hiệu trị giá 60 triệu đồng, bạn cần kê khai thuế TNCN theo biểu thuế 5% – 10% tùy loại hình, và có thể bị truy thu nếu không kê khai đúng.
7.3. Sử dụng phần mềm kế toán – kê khai thuế điện tử
Để hạn chế rủi ro do sai sót thủ công, cả doanh nghiệp lẫn cá nhân kinh doanh nên tận dụng các phần mềm kế toán và nền tảng kê khai thuế online.
Ưu điểm:
Tự động tổng hợp doanh thu – chi phí – lợi nhuận
Cảnh báo lỗi số học, chênh lệch bất thường
Tự đồng bộ với hệ thống thuế điện tử (eTax) của Tổng cục Thuế
Giảm thiểu sai sót khi lập tờ khai, báo cáo tài chính
Một số phần mềm được ưa chuộng:
MISA, FAST, Bravo, KiotViet, Sapo, Tất Thành
Nền tảng thuedientu.gdt.gov.vn, Etax Mobile
🎯 Lưu ý: Hãy chọn phần mềm có tích hợp chữ ký số và được cập nhật theo các nghị định mới nhất về thuế.
7.4. Tự kiểm tra – rà soát sai sót thuế trước khi bị xử lý
Cách phòng tránh vi phạm hiệu quả nhất là tự kiểm tra trước – giống như việc khám sức khỏe định kỳ vậy.
Doanh nghiệp & cá nhân nên:
Rà soát lại 3 – 5 năm gần nhất: các tờ khai thuế, hồ sơ kê khai, hợp đồng, hóa đơn.
Kiểm tra xem có chênh lệch giữa doanh thu ngân hàng – doanh thu khai thuế không?
Xem lại các chi phí không có hóa đơn, có bị loại khỏi chi phí hợp lý không?
Có kê khai thiếu hoặc sai mã ngành, dẫn đến áp dụng sai thuế suất?
Nếu phát hiện sai sót:
Chủ động khai bổ sung.
Nộp thêm số thuế còn thiếu.
Gửi văn bản giải trình tự nguyện khắc phục, để giảm nhẹ mức phạt (theo quy định tại Nghị định 125/2020/NĐ-CP).
Phần 8: Vai Trò Của Cơ Quan Thuế – Cảnh Báo & Thanh Tra
Trong hệ thống tài chính quốc gia, cơ quan thuế đóng vai trò trung tâm trong việc giám sát, phát hiện và xử lý các hành vi trốn thuế, gian lận thuế. Không chỉ sử dụng các biện pháp truyền thống, hiện nay cơ quan thuế đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, nâng cao tính chủ động và hiệu quả.
8.1. Tổng cục Thuế và các công cụ giám sát điện tử
Hiện nay, Tổng cục Thuế (thuộc Bộ Tài chính) đang triển khai nhiều công nghệ hiện đại nhằm kiểm soát chặt chẽ dòng thu, đồng thời tự động phát hiện rủi ro và sai phạm.
📌 Các công cụ đang được sử dụng:
Hệ thống quản lý thuế điện tử (eTax): Kết nối với ngân hàng, cổng hải quan, kho bạc để theo dõi dòng tiền.
Hệ thống hóa đơn điện tử có mã xác thực: Tự động phát hiện hóa đơn bất thường, sai lệch giá trị, trùng lặp…
Hệ thống quản lý rủi ro (CRM): Phân loại doanh nghiệp, cá nhân có dấu hiệu trốn thuế để thanh tra có trọng điểm.
Kết nối dữ liệu ngân hàng, ví điện tử, sàn thương mại điện tử, mạng xã hội để kiểm soát thu nhập cá nhân và kinh doanh online.
🎯 Từ năm 2023, các sàn như Shopee, Lazada, Tiki, TikTok Shop, Facebook Ads… đều phải cung cấp dữ liệu doanh thu người bán cho cơ quan thuế.
8.2. Cách thức thanh tra, kiểm tra thuế định kỳ
Việc thanh tra, kiểm tra thuế được thực hiện theo kế hoạch định kỳ hằng năm, hoặc đột xuất khi phát hiện dấu hiệu bất thường.
📍 Kiểm tra thuế định kỳ:
Được lên kế hoạch từ đầu năm, công bố công khai.
Áp dụng với các doanh nghiệp nằm trong nhóm rủi ro cao: tăng trưởng đột biến, hoàn thuế lớn, nhiều giao dịch bất thường.
Kiểm tra tại trụ sở doanh nghiệp, thời gian thường kéo dài từ 1–15 ngày.
📍 Thanh tra thuế đột xuất:
Khi có dấu hiệu trốn thuế, tố cáo, hoặc theo yêu cầu điều tra.
Không cần thông báo trước.
Có thể phối hợp với công an, cơ quan điều tra tài chính.
Trong quá trình thanh tra, cơ quan thuế có quyền:
Yêu cầu cung cấp sổ sách, hợp đồng, hóa đơn, chứng từ.
Truy xuất dữ liệu tài khoản ngân hàng, lịch sử giao dịch.
Lập biên bản và áp dụng các biện pháp cưỡng chế nếu cần.
8.3. Cảnh báo qua tin nhắn, email: giả hay thật?
Nhiều người dân hoang mang khi nhận được tin nhắn cảnh báo từ “cơ quan thuế” yêu cầu kê khai, nộp phạt, hoặc bấm vào link kiểm tra nghĩa vụ thuế. Tuy nhiên, không phải tất cả đều là thật – một số là giả mạo để lừa đảo.
📌 Cách nhận biết cảnh báo thuế thật – giả:
| Dấu hiệu | Tin nhắn thật từ cơ quan thuế | Tin nhắn giả mạo, lừa đảo |
|---|---|---|
| Địa chỉ gửi | Từ đầu số thương hiệu như “TCT – THUE DIEN TU” | Số lạ, không rõ nguồn gốc |
| Nội dung | Thông báo kê khai, nộp thuế định kỳ | Hù dọa truy tố, đe dọa tội hình |
| Link dẫn | Link có đuôi “.gov.vn” chính thức | Link lạ, domain quốc tế, không bảo mật |
| Cách yêu cầu | Yêu cầu đăng nhập vào cổng thuedientu.gdt.gov.vn | Yêu cầu tải app lạ, cung cấp OTP hoặc thông tin cá nhân |
🎯 Tổng cục Thuế không bao giờ yêu cầu người dân chuyển khoản tiền phạt qua tài khoản cá nhân, không nhắn link qua Zalo hay Messenger.
8.4. Quy trình xử lý khi phát hiện hành vi trốn thuế
Khi phát hiện một hành vi trốn thuế, cơ quan thuế sẽ thực hiện quy trình gồm nhiều bước chặt chẽ theo quy định:
Bước 1: Phát hiện dấu hiệu vi phạm
Qua thanh tra, kiểm tra hoặc báo cáo từ các cơ quan, người dân.
Bước 2: Lập biên bản làm việc
Làm việc với doanh nghiệp/cá nhân, yêu cầu cung cấp chứng từ, giải trình.
Bước 3: Kết luận thanh tra – xử lý
Nếu xác định có hành vi trốn thuế: sẽ áp dụng mức phạt hành chính theo Nghị định 125/2020/NĐ-CP.
Trường hợp nghiêm trọng: chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra hình sự.
Bước 4: Cưỡng chế thuế (nếu không hợp tác)
Cưỡng chế tài khoản ngân hàng, phong tỏa tài sản, thu hồi hóa đơn, ngừng hoạt động tạm thời.
Bước 5: Theo dõi hậu kiểm
Giám sát việc thực hiện nghĩa vụ thuế sau xử phạt.
📌 Cơ quan thuế luôn ưu tiên khuyến khích tự giác khắc phục trước khi xử phạt nặng – cá nhân, doanh nghiệp nên chủ động hợp tác.
Phần 9: Những Câu Hỏi Thường Gặp Về Vi Phạm Thuế
Trong thực tế, rất nhiều cá nhân và doanh nghiệp nhỏ vẫn mơ hồ hoặc hiểu sai về các quy định liên quan đến thuế. Dưới đây là những thắc mắc phổ biến nhất, được giải đáp chi tiết theo các quy định hiện hành.
9.1. Thu nhập bao nhiêu thì phải nộp thuế TNCN?
Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) áp dụng với người có thu nhập từ tiền lương, tiền công, kinh doanh, đầu tư…. Tuy nhiên, không phải ai có thu nhập cũng phải nộp thuế, mà phải xét đến mức thu nhập tính thuế sau khi giảm trừ gia cảnh.
📌 Theo quy định hiện nay (2024):
Mức giảm trừ bản thân: 11 triệu đồng/tháng
Giảm trừ người phụ thuộc: 4,4 triệu đồng/người/tháng
➡️ Như vậy:
Nếu bạn chưa đến mức 11 triệu đồng/tháng (tức 132 triệu/năm) thì không phải nộp thuế.
Nếu bạn có 1 người phụ thuộc, thì tổng mức miễn thuế là 15,4 triệu đồng/tháng.
📍 Lưu ý: Mặc dù chưa đến mức nộp thuế, nhưng bạn vẫn nên kê khai thu nhập đúng, để:
Có thể hoàn thuế nếu bị khấu trừ nhầm
Tránh bị xử lý do “che giấu thu nhập” nếu cơ quan thuế phát hiện sau
9.2. Mở tài khoản ngân hàng riêng có tránh bị phạt không?
Nhiều người kinh doanh online hiện nay mở nhiều tài khoản ngân hàng, với suy nghĩ rằng chia nhỏ doanh thu, dùng tài khoản cá nhân thay vì doanh nghiệp sẽ tránh được việc bị phát hiện và truy thu thuế.
⚠️ Tuy nhiên, việc mở nhiều tài khoản KHÔNG giúp bạn hợp pháp hóa thu nhập nếu không kê khai đúng.
📌 Cơ quan thuế đã có quyền yêu cầu ngân hàng cung cấp dữ liệu giao dịch, kể cả tài khoản cá nhân, khi có nghi ngờ trốn thuế.
➡️ Vì vậy, dù bạn dùng tài khoản nào, nếu:
Có dòng tiền đều đặn, doanh thu cao
Có liên kết với hoạt động kinh doanh (shop online, bán hàng livestream, sàn TMĐT…)
Thì bạn vẫn có thể bị truy thu, xử phạt nếu không kê khai đầy đủ.
📍 Giải pháp đúng:
Nên tách tài khoản cá nhân và tài khoản kinh doanh để quản lý tốt hơn
Nhưng vẫn phải kê khai, nộp thuế đúng luật
9.3. Bán hàng livestream có bị truy thu thuế?
Bán hàng livestream trên Facebook, TikTok, Shopee Live… là hình thức phổ biến nhất hiện nay, nhưng cũng là nhóm bị cơ quan thuế nhắm đến vì rủi ro trốn thuế cao.
📌 Theo quy định mới:
Người có doanh thu từ 100 triệu/năm trở lên từ bán hàng/livestream là đối tượng nộp thuế.
Kể cả không đăng ký kinh doanh, nếu có dòng tiền thường xuyên, doanh thu lớn, vẫn bị truy thu thuế, xử phạt.
🎯 Cơ quan thuế đang phối hợp với:
Facebook, TikTok, YouTube (quảng cáo, livestream)
Ngân hàng (dữ liệu dòng tiền)
Sàn TMĐT (báo cáo doanh thu người bán)
=> Để xác minh hoạt động kinh doanh online và thu thuế theo luật.
📍 Lưu ý:
Không có hóa đơn – vẫn phải nộp thuế nếu có thu nhập.
Không đăng ký hộ kinh doanh – vẫn bị xử lý nếu bị phát hiện.
9.4. Bị nộp phạt nhầm thuế thì xử lý sao?
Đây là tình huống không hiếm gặp, khi người nộp thuế:
Chuyển nhầm số tiền
Chọn sai mã tiểu mục, sai cơ quan thuế
Nộp phạt nhầm do hiểu sai thông báo thuế
📌 Cách xử lý:
🔹 Trường hợp nộp thừa tiền thuế:
Có thể làm thủ tục hoàn thuế hoặc bù trừ vào kỳ thuế tiếp theo
Thời gian xử lý: thường từ 7 – 30 ngày tùy hồ sơ
🔹 Trường hợp nộp nhầm vào tài khoản khác (sai cơ quan thuế):
Cần liên hệ Cục Thuế nơi nộp nhầm để được chuyển khoản về đúng nơi cần nộp
Làm văn bản đề nghị chuyển khoản sai
🔹 Trường hợp bị lừa – nộp phạt giả mạo:
Nộp sai vào tài khoản cá nhân do tin nhắn giả danh
Phải báo ngay công an, cung cấp bằng chứng, và báo với ngân hàng
📍 Cần lưu ý:
Không làm việc qua Zalo, Facebook với “người tự xưng là cán bộ thuế”
Chỉ truy cập thông tin qua thuedientu.gdt.gov.vn, hoặc gọi hotline chính thức
Kết Luận
Trong thời đại số hóa và pháp lý ngày càng minh bạch, việc trốn thuế không còn là “lách luật” mà là vi phạm nghiêm trọng có thể khiến cá nhân hay doanh nghiệp phải đối mặt với mức phạt rất nặng, thậm chí là án hình sự. Thuế không chỉ là nghĩa vụ bắt buộc theo luật, mà còn là trách nhiệm xã hội của mỗi công dân và pháp nhân trong việc góp phần xây dựng đất nước. Đóng thuế đúng, đủ và minh bạch không chỉ giúp bạn tránh rủi ro pháp lý, mà còn là nền tảng để phát triển bền vững, xây dựng uy tín và tạo niềm tin lâu dài với đối tác, khách hàng. Trong bối cảnh công nghệ ngày càng siết chặt giám sát, không còn “vùng xám”, việc tự giác tuân thủ và chủ động rà soát thuế là hành động khôn ngoan để bảo vệ chính mình. Hãy nhớ, không trốn thuế là đang chọn con đường an toàn và dài hạn cho sự nghiệp, cuộc sống và danh tiếng của chính bạn.
Xem thêm nhiều tin tức: tại đây!!!
